نقل خاطراتی از ديدار گروه تواشيح ثقلين اهواز با استاد عثمان طه؛ خطاط مشهور قرآن كريم

نقل خاطراتی از ديدار گروه تواشيح ثقلين اهواز با استاد عثمان طه؛ خطاط مشهور قرآن كريم

گروه فعاليتهای قرآنی: استاد حاج مهدی دغاغله، پيشكسوت قرآنی و مسئول گروه تواشيح ثقلين اهواز در گفتگوی تفصيلی با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) ـ منطقه خوزستان ـ به نقل خاطره‌ای از ديدار خود با استاد عثمان طه، خطاط مشهور قرآن كريم در مدينه منوره پرداخت.

استاد عثمان طه، خطاط مشهور قرآن كريم

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) ـ منطقه خوزستان ـ استاد مهدی دغاغله در اين زمينه گفت: « ديدار با استاد عثمان طه، بسيار صميمی و در منزل وی همراه با صرف ناهار بود. از نكات برجسته اين ديدار می‌توان به آشنايی و تكلم استاد عثمان طه به زبان فارسی اشاره نمود كه در لابه لای سخنان خود از ضرب المثلهای فارسی استفاده می‌كرد. وی در اين زمينه به ما گفت: من به خط نستعليق فارسی علاقه زيادی دارم و هنگام تمرين كردن بر نوشته های فارسی، لازم می‌شود كه معنای كلمات را بفهمم والاّ هيچ لذتی نمی برم. ديگر اينكه استاد امير خانی دوست بنده است ومن از ايشان و بعضی از دوستان ضرب المثلهای فارسی زيادی را ياد گرفتم.»

وی افزود: « شايد بسياری از مردم تصور می كنند كه عثمان طه پيرمردی كهنسال كه مدتها پيش فوت كرده است اما جالب است بدانيد كه وی نه تنها سن خيلی بالايی ندارد بلكه بسيار صميمی، سرحال و شوخ طبع است.»

استاد دغاغله در ادامه گفتگوی خود با ايكنای خوزستان اعلام كرد كه ديدار خود با اين استاد برجسته و بين المللی خوشنويسی به صورت گزارش در آورده است كه متن اين گزارش بدين شرح است:

استاد حاج مهدی غاغله در كنار استاد عثمان طه

" در مدينه منوره در آپارتمانی در طبقه پنجم زندگی می كرد، درب را خودش شخصاً باز كرد،در سال 1376 در فرودگاه دمشق او را ديده بودم، تغيير چندانی نكرده بود، با تبسم و به زبان فارسی گفت: ( خيلی خوش آمديد!!) با خود فكر كردم همين يك جمله را از فارسی ياد گرفته است. ادامه داد : (حال شما خوب است؟) - خيلی ممنون شما خوبيد؟ - الحمدلله زندگی می گذرد !!

گفتم : استاد من سرما خوردم ، ببخشيد كه از نزديك با شما مصافحه نمی كنم . گفت: شما داروی سرما خوردگی هم مصرف می كنيد؟ گفتم : بله گفت: اگر دارو مصرف نكنيد هفت روز تمام طول می كشد تا خوب شويد امّا حالا كه دارو مصرف می كنيد فقط يك هفته طول می كشد!! (از اينجا معلوم شد فردی شوخ طبع وباهوش است).

دور تا دور اتاق نشيمن وشايد تمام خانه مزیّن به تابلوهای خطی زيبا بود كه همه آيات قرآن ، احاديث وحكمتهای بزرگان بود.

لهجه شيرينی داشت وبعضی از افعال را جابجا می گفت. گفتم ما به زبان عربی و به لهجه سوری هم مسلّط هستيم شما آنگونه كه راحت هستيد صحبت كنيد ما مشكلی نداريم . سپس با زبان عربی با وی صحبت كرديم خوشحال شد وگفت: الحمدلله كه ارتباط با شما آسانتر شد سپس ادامه داد: آيا همه ايرانيها به اين راحتی عربی صحبت می كنند يا فقط قاريان قرآن وگروههای تواشيح با زبان عربی آشنا هستند؟ گفتم : خيلی از ايرانيها به زبان عربی مسلّط هستند ، امّا شما بگوئيد فارسی را از كجا ياد گرفته ايد؟ گفت: من به خط نستعليق فارسی علاقه زيادی دارم و هنگام تمرين كردن بر نوشته های فارسی، لازم می شود كه معنای كلمات را بفهمم والاّ هيچ لذتی نمی برم. ديگر اينكه استاد امير خانی دوست بنده است ومن از ايشان و بعضی از دوستان ضرب المثلهای فارسی زيادی را ياد گرفتم.

استاد دغاغله:

جالب است بدانيد كه استاد عثمان طه نه تنها سن خيلی بالايی ندارد بلكه بسيار صميمی، سرحال و شوخ طبع است

- حتماً از گسترش فعاليتهای قرآنی وجايگاه خط حضرتعالی در ايران مطلع هستيد واينكه قبلاً برادرِشما (علی طه) به ايران آمده بود ومصحفی با خط خود به رهبر انقلاب هديه كرده بودند آيا نيامدن شما تاكنون به ايران دليل خاصی داشته است؟

- گمان كنم علاقه من به ايران وايرانيان و زبان فارسی ، نيازی به توضيح نداشته باشد فارسی سخن گفتنم دليل واضحی است . من غير از زبان عربی با دو زبان فارسی وتا حدودی تُركی آشنا هستم ودليل آن زيبائی خط اين دو است وفكر كنم تا آخر عمر با زبان اردو آشنا نخواهم شد چون خط آنها از نظر من زشت است.

سپس به زبان فارسی عبارتهای زير را گفت : لفظ ، لفظِ عرب است ، لفظ فارسی شكر است ، لفظ تُركی هنر است .

سپس ادامه داد : من حدود 20 سال است كه مقيم مدينه منوره هستم ودر چاپخانه بزرگ قرآن كريم در مدينه مشغول به كار می باشم و تعهدات شغلی من بگونه ای است كه اولاً در طول سال فقط يك ماه مرخصی دارم كه درآن وقت محدود فقط فرصت می كنم وطنم (سوريه) را زيارت كنم و به بستگانم سری بزنم ثانياً ضمن تعهدات شغلی من اين است كه به هيچ كشوری سفر نكنم ومن قول می دهم پس از پايان تعهد كاريم حتی بدون دعوت هم به ايران خواهم آمد.

نمونه ای از خط عثمان طه

- مدت زيادی است كه نام شما ملازم قرآن بوده ، شما از چه سِنّی شروع به كتابت قرآن نموديد؟

- بله ، می دانم كه خيلی از مردم فكر می كنند عثمان طه چندين سال است كه مُرده است ودر اين خصوص خاطره ای به ذهنم رسيد وآن اين است كه روزی يك نفر در فرودگاه مرا ديد ومشتاقانه احوال پُرسی كرد سپس يكی از دوستانش را ديد و او را صدا كرد و گفت : معرفی می كنم ، ايشان استاد عثمان طه نويسنده قرآن است دوستش گفت : شوخی می كنی ، عثمان طه 200 سال است كه مُرده است!!

بله ، من اوّلين قرآن را در سن 30 سالگی نوشتم وانگيزه ای جز علاقه وخدمت به ساحت قرآن نداشتم و اصلاً پيش بينی نمی كردم كه چنين استقبالی از آن شود و چنين جايگاهی پيدا كند مدتی بعد، مرحوم حافظ اسد، رييس جمهور سابق سوريه مرا طلبيد و از من قدردانی نمود. من هم يك قرآن نوشتم وبه ايشان هديه نمودم.

خاطره ديگری تعريف كنم : قبل ا زاينكه كشورعربستان از من بخواهد كه به اينجا بيايم ، قرآنی نوشته بودم و يكی از دوستانم با اصرار ، اصل قرآن را از من گرفت و بدون اذن از بنده ، آن را به كشور عربستان با قيمت سه ميليون ريال سعودی فروخت و در چاپخانه آنها بدون درج اسم بنده به عنوان خطاط ، به چاپ رسيد من بعد از اينكه قرآن را ديدم بسيار ناراحت شدم ونامه ای به ملك فهد، پادشاه سابق عربستان نوشتم و مسأله قرآن را توضيح دادم وذكر كردم كه مسلّم ترين حق بنده اين است كه حد اقل اسمم در قرآن به عنوان خطاط درج شود و بعد از مدتی متوجه شدم كه نامه من واقعاً به دست ايشان رسيده بود و ايشان هم دستور دادند كه مصاحف نبايد توزيع شوند ومصاحف توزيع شده نيز جمع آوری شوند و قرآن مجدداً با ذكر اسم خطاط چاپ شود.

استاد عثمان طه:

استاد امير خانی دوست بنده است و من از ايشان و بعضی از دوستان ضرب المثلهای فارسی زيادی را ياد گرفتم

- آيا شما برای نوشتن قرآن الگوی خاصی داشتيد؟

- بله ، من رسم الخط عثمانی را از روی يك قرآن قديمی مصری كه در زمان ملك فاروق نوشته شده بود ، نوشتم . امّا اينكه آخر آيه در آخر صفحه نوشته می شود ، اين را از يك قرآن تُركی ياد گرفتم.

- برای نوشتن يك قرآن به چه مدتی از زمان نيازمنديد؟

نمونه ای از خط عثمان طه

- حدود دوسال ونيم بطول می انجامد ومن نهايت دقّت را در نوشتن ، مدنظر قرار می دهم وهمواره با حوصله واشتياق می نويسم و در نوشتن هيچگاه عجله نمی كنم.

- ابعاد قرآنی كه می نويسيد ، به اندازه همين ابعاد قرآن چاپ شده است؟

- خير ، من قرآن را در ابعاد cm 70*100 می نويسم ، سپس هنگام چاپ كوچك می شود ودليل آن هم واضح است . شما اگر نوشته ای را ريز بنويسيد ، وقتی آن را بزگ كنيد عيبهای زيادی درآن مشاهده می كنيد امّا اگر آن را بزرگ بنويسيد سپس كوچكش كنيد ، دقت كار بسيار بالا می رود. نمی خواهم از خودم تعريف كنم ولی تا كنون پيش نيامده است كه بعد از تمام كردن صفحه ای كسی بتواند كوچكترين اشكال از آن بگيرد.

- شما برای نوشتن از قلم و كاغذ خاصی استفاده می كنيد؟ بله ، از بهترين نوع كاغذ روسی استفاده می كنم وبا قلم فلزی مخصوص می نويسم.

- نسخه های قرآن كريم كه هم اكنون در مسجد النبی (ص) وجود دارد با خط معروف ومتداول شما كمی فرق دارد ، اين قرآن جديد است؟

- بله ، اين قرآن را اخيراً تمام كردم و به چاپ رسيد واز نظر من نسبت به قرآن قديم از دقت بالائی برخوردار است و به نظرم حرفه ای تر است و از حيث قواعد خط اندكی فرق دارد . البته بعد از انتشار اين قرآن ، اعتراضات حفاظ قرآن برانگيخته شد مبنی بر اينكه اين خط با قبلی فرق دارد وما را به اشتباه می اندازد . من هم گفتم قرآن قبلی برای شماست وحفاّظ جديد از قرآن جديد حفظ می كنند.

- شما بجز روايت حفص از عاصم ، روايتهای ديگر را هم نوشتيد؟

- بله ، من روايت قالون از نافع و روايت ورش از نافع را برای كشورهای شمال آفريقا نوشتم ونيز روايت دوری را برای اهل سودان وشما می توانيد اين مصاحف را از فروشگاه چاپخانه مدينه تهيه كنيد چون نزد من فقط روايت حفص از عاصم (جديد) است كه به شما هديه می كنم.

توضيح استاد دغاغله: ( استاد عثمان طه قرآن حفص از عاصم (جديد) را به تك تك افراد گروه تواشيح ثقلين هديه نمود وبا خط خود در اول قرآن كلمه اهدا را نوشت وامضاء نمود ما نيز علاوه بر انواع شيرينی وتنقلات وپسته ايرانی كه از قبل تدارك ديده بوديم ، سی دی های تواشيح وقرائت قرآن خود را به ايشان اهدا نموديم وچند روز بعد قرآنهای ورش وقالون والدوری را از چاپخانه تهيه كرديم.)

- آيا شما تا كنون به رسم الخط املائی هم قرآن را نوشتيد؟

- خير، من فقط به رسم الخط عثمانی می نويسم البته برای نمونه و مقايسه دو رسم الخط با يكديگر فقط چند آيه اوّل سوره مباركه مؤمنون را نوشتم .

نمونه ای از خط عثمان طه

- آيا شما به توقيفی بودن رسم الخط عثمانی معتقد هستيد؟

- من با اين مخالفم كه قرآن بصورت رسمی با رسم الخط املائی(معاصر) چاپ شود چون رسم الخط املائی همواره به مرور زمان تغيير می كند ويا به عبارتی تكامل می يابد ونمی توان قرآن را با خط متغیّر نوشت . امّا رسم الخط عثمانی ، در صدر اسلام توسط اصحاب پيامبر(ص) نوشته شد وحتی غلطهای املائی آن برای ما بايد ارزش باشد وهنر آن است كه از اين رسم الخط محافظت شود نه اينكه آن را تغيير داد. من با نوشتن قرآن به رسم الخط املائی برای مدارس وبه قصد آموزش موافقم گرچه دوست دارم حتی در مدارس هم از همان ابتدا رسم الخط عثمانی را آموزش دهند . البته شما از كلمه (توقيف) سؤال كرديد با اين تفاصيل نظر من به توقيفی بودن رسم الخط عثمانی نزديكتر است!!.

- در خط شما وجود حركات كوتاه (فتحه ، كسره ،ضمه) قبل از حروف مدی چه ضرورتی دارد؟ مثلاً در كلمه (كِتَاب) اگرفتحه قبل از الف را درج نمی كرديد چه اتفاقی می افتاد؟ آيا زائد نيست؟

- من خبر دارم كه در ايران بيشتر اين سؤال مطرح است و نيز خبر دارم كه قرآنی بدون اين حركاتی كه اشاره كرديد ، چاپ شده ونسخه ای از آن نزد بنده است. حرف شما منطقی وصحيح است امّا شما می توانيد با يك نگاه به صفحه قرآنی كه بدون حركات مذكور چاپ شده است ، متوجه شويد كه زيبائی وابهّت خودش را از دست داده و همچون گنجشكی می ماند كه پرهای آن كنده شده است .

- آيا شما بر تهذيب دور صفحات ، رنگ زمينه قرآن ، دور شماره آيات و.. نظارت داريد؟

- خوشبختانه تمام اين هنر زيبا را پسرم احمد با مشورت خودم انجام می دهد. ايشان ليسانس هنرهای زيبا وگرافيك دارد و در كارش بسيار وارد است .

- آيا با ديگر خطاطان معروف ارتباطی داريد؟

استاد عثمان طه:

من با دست راست می نويسم ومعتقد هستم كسی كه با دست چپ می نويسد سر قلم ونوشته خود را خوب نمی بيند بنابر اين ، به دقت دست راست نخواهد بود . يكی از بچه هايم در كودكی با دست چپ می نوشت واورا مجبور كردم كه با راست بنويسد والآن تمام كارهايش رابا چپ انجام می دهد جز نوشتن را

- بله ، اغلب ، دوستان من هستند . من در سال 1973 نزد خطاط بزرگ تُركيه استاد حامد الآمدی امتحان دادم وايشان با خط خودشان گواهينامه ام را نوشتند .

من استاد اميرخانی ، خطاط ايران را می شناسم و با ايشان ارتباط دارم . همچنين استاد هاشم البغدادی خطاط مشهور عراقی دوست بنده است . اتفاقاً روزی هاشم قرآنی نوشت وآن را جهت چاپ به آلمان بُرد . درآلمان به ذهنش آمد كه الفاظ جلاله (الله) با رنگ قرمز چاپ شود وچون آلمانها از فرق بين حركات كوتاه آگاهی نداشتند ، يك كلمه را از الفاظ جلاله الگو ونمونه گرفتند كه مفتوح بود به اين ترتيب كلیّه اسماء جلاله در قرآن هاشم، مفتوح شد وهاشم خوشحال همراه با چندين كارتون قرآن برگشت وخوشبختانه هنگام برگشت ، نزد بنده آمد ويك نسخه چاپی از قرآنش را به من هديه كرد وگفت اوّلين هديه را به تو می دهم . در همان جا متوجه اشكال آن شدم وگفتم اگر به اين شكل توزيع می شد هيچكس چاپخانه را مقصر نمی دانست وبرای تو مشكل بزرگی ايجاد می شد.

- شما به جز خط نسخ وثلث با خط ديگری هم آشنائی داريد ؟

- من با همه خطها آشنائی دارم وهمه آنها را می نويسم ولی اعتقاد دارم هر خطاطی ، خطی را بهتر از ساير خطوط می نويسد و تخصص من بيشتر خط نسخ است واميرخانی در نستعليق ماهر است البته يك نكته ای در مورد عدم رعايت نكات املائی در خط ايرانی عرض كنم وآن در نوشتن بعضی از كلمات است مثلاً نوشتن (اللهم صلعلی محمد وآل محمد) نبايد(صلعلی) روی هم باشد چرا كه كاملاً غلط است وهيچ توجيهی ندارد وصحيح آن (صلّ علی) است.

- ما شنيده بوديم كه شما با دست چپ می نويسيد آيا صحت دارد؟

نسخه قديمی قرآن با خط عثمان طه

- خير ، من با دست راست می نويسم ومعتقد هستم كسی كه با دست چپ می نويسد سر قلم ونوشته خود را خوب نمی بيند بنابر اين ، به دقت دست راست نخواهد بود . يكی از بچه هايم در كودكی با دست چپ می نوشت واورا مجبور كردم كه با راست بنويسد والآن تمام كارهايش رابا چپ انجام می دهد جز نوشتن را .

- اگر خاطراتی داريد بفرمائيد.

-بزرگترين خط من از حيث حجم زمانی بود كه دولت لبنان از من خواست بر روی ديوارهای داخلی وخارجی مسجد الحريری در بيروت آياتی از قرآن را بنويسم من در آنجا به متراژ 800 متر با خط ثلث آيات قرآن را نوشتم و از كارهای ماندگار بنده است .

جديدترين نسخه قرآن با خط عثمان طه

يك خاطره ديگر: در نمايشگاه قرآن كريم كه چند سال پيش در تهران برگزار شده بود وخط بنده هم به نمايش گذاشته شده بود ، مسؤل غرفه كه اهل سوريه بود ، برايم تعريف می كرد كه مردم ايران خيلی شما را دوست دارند . چون خيلی از مردم مرا به جای شما اشتباه گرفتند وتصور كردند كه عثمان طه من هستم ومرا می بوسيدند وعكس می گرفتند .

يك خاطره ديگر: اسم (عثمان طه) در سودان خيلی متداول است واز قضا من قرآنی را به روايت دوری برای آنها نوشته بودم وبعد از مدتی عده ای از مسؤلين آنها به ديدن من در مدينه آمدند وقتی مرا ديدند با تعجب گفتند : شما چرا سفيدی؟!!

توضيح استاد دغاغله: ( بعد از اين صحبتها آقای قاسم مقدمی از اعضای گروه تواشيح ثقلين تلاوت قرآن زيبائی ارائه داد واستاد عثمان طه وفرزندش احمد شديداً متأثر شدند وبعد از آن تواشيح زيبائی در مدح اهل البيت عليهم السلام اجرا نموديم كه كل برنامه توسط فرزندش احمد فيلمبرداری شد. بعد از لحظاتی استاد عثمان گفت : كه خانواده ام در خواست كردند تا دوباره بخوانيد چون خيلی متأثر شدند ما نيز برنامه ديگری اجرا نموديم كه از اوّلی زيباتر بود. )

سپس استاد عثمان گفت : اولين بار است كه يك ايرانی سؤالهای تخصصی از من می كند . مگر شما در زمينه رسم الخط سررشته ای داريد؟

گفتم: رساله دوره كارشناسی ارشد بنده در مورد " مقايسه رسم الخط عثمانی ورسم الخط املائی" بود.

- رساله را به زبان عربی نوشتيد يا فارسی؟

بعضی از ضرب المثلهائی كه استاد عثمان طه به زبان فارسی در طول صحبتها عنوان كردند:

"بار كج به مقصد نمی رسد" ، " آنچه كه عيان است چه حاجت به بيان است" ، " دروغگو حافظه ندارد" ، " زبان پاسبان سر است ".

- چون رشته تحصيلات بنده زبان وادبيات عرب است به زبان عربی نوشتم.

- آن را به صورت كتاب چاپ كرديد؟

- هنوز نه ، ولی در آينده چاپ خواهد شد ، ان شاءالله

- من با خط خودم عنوان آن را برای شما می نويسم.

- سپاسگذارم استاد ، واين برای بنده افتخار است . سپس با خط خود عنوان كتاب را با خط ثلث نوشتند.

توضيح استاد دغاغله:

بعضی از ضرب المثلهائی كه استاد عثمان طه به زبان فارسی در طول صحبتها عنوان كردند:

احمد فرزند عثمان طه تذهيب كار

"بار كج به مقصد نمی رسد" ، " آنچه كه عيان است چه حاجت به بيان است" ، " دروغگو حافظه ندارد" ، " زبان پاسبان سر است ".

سپس به زبان فارسی اين جمله را گفت: (من اگر در ايران بودم زبانم بهتر می شد).

گفتم : يكی از منابع رساله ام كتاب دكتر محمد التونجی است سپس استاد عثمان گفت : محمد التونجی از دوستان بسيار نزديك بنده است وايشان از عوامل مؤثر در يادگيری زبان فارسی بنده است چون دكتر تونجی تحصيلاتش را در دانشگاه تهران به پايان رسانده وهم اكنون رئيس دانشكده زبان فارسی در دمشق است.

گفتم : عنوان كتاب قبلی من كه در خصوص كاربرد مقامهای موسيقی عربی در تواشيح وقرائت قرآن است ، توسط استاد زهير المنينی (اهل دمشق)نوشته شده است ، ايشان را هم می شناسيد؟

- بله خدايش رحمت كند.